Is 5G schadelijk voor onze gezondheid? 4 vragen en antwoorden

Is 5G schadelijk voor de gezondheid? Deze vraag houdt de gemoederen de laatste tijd flink bezig. In dit overzicht geven we antwoord op vier prangende vragen omtrent de komst van het nieuwe netwerk.

FAQ: Is 5G schadelijk voor de gezondheid?

Vodafone heeft de primeur te pakken. De provider heeft als eerste Nederlandse partij haar 5G-netwerk beschikbaar gesteld. Dit betekent dat klanten vanaf nu gebruik kunnen maken van het nieuwe netwerk. 5G is sneller, stabieler en duurzamer dan 4G, maar toch is niet iedereen blij met diens komst. Er worden vooral vraagtekens gezet bij de mogelijke schadelijke gevolgen van het netwerk op onze gezondheid. Tijd voor een overzicht.

1. Hoe zit het met 5G en straling?

Te beginnen bij de basis: waar komt de ophef rondom 5G vandaan? Om die vraag te beantwoorden, is het belangrijk om het éé n en ander te weten over de werking van mobiele netwerken en telefoons. Je iPhone is namelijk continu bezig met het ontvangen en verzenden van signalen naar zendmasten. Via deze zendmasten worden pakketjes informatie met elkaar uitgewisseld, zoals een WhatsApp-berichtje, telefoontje of YouTube-video.

Hierbij komt straling om de hoek kijken. Straling, ook wel elektromagnetische velden genoemd, klinkt eng. Volgens het Kennisplatform Elektromagnetische Velden (KEV), een samenwerkingsverband waarin verschillende organisaties informatie over onder meer 5G uitwisselen, is deze straling echter niet vergelijkbaar met bijvoorbeeld radioactieve straling. Laatstgenoemde kan menselijk DNA aantasten (en bijvoorbeeld de kans op kanker vergroten).

Smartphonestraling kan dat niet. Wel kunnen deze elektrovelden in theorie je lichaam iets opwarmen. Om dat te voorkomen zijn er Europese richtlijnen opgesteld: blootstellingslimieten. Tijdens de aanleg en het gebruik van (5G-)netwerken moeten providers zich daarom aan bepaalde normen houden.

Het Agentschap Telecom, onderdeel van de Nederlandse overheid, controleert hierop door regelmatig stralingsniveaus van zendmasten te meten. Ook smartphonefabrikanten, zoals Apple, moeten zich aan de regels houden. Aan de CE-markering op je iPhone zie je dat de telefoon zich aan de blootstellingslimieten houdt.

Uitleg: Zo gaat 5G werken

Lees verder

2. Waar komt de ophef rondom 5G vandaan?

Bovenstaande informatie geldt voor alle generaties van mobiele netwerken, dus zowel 1G, 2G, 3G, 4G als 5G. Toch horen we vooral verontrustende berichten over laatstgenoemde voorbijkomen. Sterker nog, er worden tegenwoordig bijna op dagelijkse basis 5G-zendmasten in de brand gestoken door tegenstanders. Waarom zijn mensen hier zo fel op tegen, maar hoor je weinig over 4G?

Het is lastig om hier een precies antwoord op te geven, maar we kunnen wel een paar mogelijke oorzaken aanwijzen. Ten eerste is straling een onzichtbaar fenomeen. Je weet dat het er is, maar ziet het niet. Hierdoor heeft 5G een ongrijpbaar en mysterieus imago. Bovendien hebben veel mensen waarschijnlijk een nare associatie bij het aanhoren van woorden als ‘straling’ en ‘elektromagnetische velden’.

Daarbij speelt ook mee dat 5G-antennes preciezer zijn dan hun voorgangers. Dit zit zo: 5G-antennes reiken minder ver dan 4G-antennes en kunnen daardoor minder lange afstanden overbruggen, maar zijn wel preciezer. Om alsnog een landelijk dekkend netwerk te krijgen, zijn er dus meer antennes nodig, want het is de bedoeling dat 5G op den duur 4G gaat vervangen.

Het gevolg is dat er meer antennes komen die ook nog eens gerichter straling gaan zenden. Dit is precies waar de schoen wringt voor tegenstanders. Zij zijn bang dat deze extra straling gezondheidsklachten gaat opleveren. Denk hierbij aan een verhoogde lichaamstemperatuur, hoofdpijn en een tintelende huid.

Stichting Stop5GNL probeerde zelfs een stokje voor de uitrol van het 5G-netwerk te steken, maar verloor de rechtszaak. De voorzieningenrechter was van mening dat er niet van de staat verwacht kon worden om bewijs te leveren dat er geen enkel negatief effect is. Ook was de rechtbank van mening dat de Nederlandse overheid voldoende maatregelen neemt om de uitrol van 5G zo veilig mogelijk te laten verlopen, onder meer aan de hand van blootstellingslimieten.

3. Is er wetenschappelijke basis voor gezondheidsrisico’s van 5G?

Ja en nee. Wetenschappelijke adviesorganen zoals de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en Gezondheidsraad geven aan dat er geen bewijzen zijn gevonden voor negatieve effecten op de menselijke gezondheid door blootstelling aan straling, indien het onder de blootstellingslimieten blijft. Het Agentschap Telecom en het RIVM komen tot dezelfde conclusies. Kortom: als straling onder de norm (blootstellingslimiet) blijft, is blootstelling eraan niet schadelijk voor de gezondheid.

Sterker nog, je eigen iPhone zorgt ook voor blootstelling aan elektromagnetische velden. Daarbij dragen de meeste mensen hun telefoon op hun lichaam, zoals in een broekzak, wat de stralingswaarde vergroot. Om dit veilig te laten verlopen hebben smartphones een zogeheten SAR-waarde. Deze geeft aan hoeveel energie het lichaam opneemt wanneer het zich in een elektromagnetisch veld bevindt, zoals wanneer je een telefoon draagt.

Dat gezegd hebbende: het laatste woord is over 5G nog niet gezegd. Er is bijvoorbeeld wetenschappelijke onzekerheid over de lichamelijke effecten van blootstelling aan zendsignalen op de lange termijn. Volgens het KEV zijn er bijvoorbeeld aanwijzingen gevonden voor een verhoogde kans op twee soorten hersentumoren bij veelvuldig of langdurig gebruik van mobiele telefoons. Een internationaal wetenschapsinstituut dat onder de WHO valt (het IARC) kwam tot deze conclusie en adviseert andere wetenschappers om verder onderzoek te doen.

De WHO ziet hierin echter geen aanleiding om de blootstellingslimieten voor smartphones en zendmasten strenger te maken. De Nederlandse Gezondheidsraad gaat in deze conclusie mee. Bovendien concludeert het KEV dat zendsignalen van mobiele telefoons in de loop van tijd minder sterk zijn geworden. Hierdoor is de blootstelling aan straling juist verminderd. Kortom: er is geen concreet wetenschappelijk bewijs dat 5G schadelijk is voor de gezondheid van mensen.

4. Waarom twijfelt de wetenschap over of 5G schadelijk is?

We kunnen echter niet helemaal uitsluiten dat er een mogelijke relatie is. Wetenschappers kampen immers altijd met onzekerheden in hun onderzoeken en zullen nooit en te nimmer spijkerharde claims als ‘5G is niet schadelijk voor de menselijke gezondheid’ publiceren. Dat kan ook niet, want wetenschappelijk onderzoek is (als het goed is) heel genuanceerd en juist totaal niet zwart-wit.

In plaats daarvan onderzoeken wetenschappers daarom vaak of er een verhoogd risico is tussen twee fenomenen, of dat er sprake is van een bepaalde oorzaak-gevolgrelatie. Hierbij specificeren ze een bepaald onderzoekgebied, tijdsperiode en methode. Een conclusie van een wetenschappelijk onderzoek is daarom altijd heel erg ingedekt en genuanceerd.

‘Uit ons onderzoek naar de straling van X zendmasten in gebied A onder X proefpersonen binnen de tijdsperiode van X jaren is geen verhoogd risico op X gebleken’, bijvoorbeeld. Dit zorgt er echter wel voor dat de deur altijd op een kiertje blijft: helemaal zeker weten doen we het nooit.

Conclusie: is 5G schadelijk voor de gezondheid?

Er zijn geen wetenschappelijke aanwijzingen dat 5G schadelijk is voor de gezondheid van mensen. Helemaal uitsluiten kunnen we dit echter niet. De effecten van het 5G-netwerk zijn immers nog nooit op langere termijn getest: het netwerk wordt in de komende maanden voor het eerst geactiveerd. Er zijn echter een hoop voorzorgsmaatregelen getroffen om de uitrol zo gezond mogelijk te laten verlopen.

Wat kan ik zelf doen?

De meeste organisaties en wetenschappers zien dus geen reden tot onrust. Wel claimen sommige mensen gevoelig te zijn voor elektromagnetische straling. Claimen inderdaad, want de relatie tussen gevoeligheid voor straling en gezondheidsklachten als vermoeidheid, hoofdpijn en zenuwaandoeningen is nooit wetenschappelijk bewezen.

Desalniettemin deelt het KEV enkele tips om de blootstelling aan straling tijdens het bellen te verminderen. Hierbij is de straling doorgaans namelijk het sterkst.

1. Bel alleen via de speakerfunctie van je iPhone. Hierdoor hoef je de telefoon niet meer tegen je oor te houden. Ook is het mogelijk om een headset met ingebouwde microfoon te gebruiken tijdens het bellen, zoals AirPods;
2. Koop een telefoon met een zo laag mogelijke SAR-waarde. Deze waarde is terug te vinden in de gebruiksaanwijzing. Een lagere SAR-waarde is beter voor het verminderen van straling, omdat je telefoon dan minder zendvermogen nodig heeft om te verbinden met een zendmast;
3. Bel alleen op plaatsen waar het bereik optimaal is. Je iPhone heeft dan namelijk een minder sterk zendsignaal nodig om verbinding met de zendmast te maken. Buitenshuis is het zendvermogen vaak lager dan in gebouwen, dus probeer in de buitenlucht te bellen.