Het probleem van smartphoneverslaving, en wat je ertegen kunt doen

Aan verschillende kanten wordt de noodklok geklonken over iPhone verslaving, zoals in het boek Superverslavend. Hoe groot is het probleem en wat kunnen we er tegen doen?

Superverslavend: iPhone verslaving

Hoe ver ben jij op dit moment van je iPhone of iPad verwijderd? Misschien heb je wel een Apple Watch om, zodat je altijd berichtjes kunt lezen. De kans is zelfs groot dat je dit artikel op een van deze apparaten leest en enkele notificaties krijgt voordat je het eind bereikt. Het voelt als de normaalste zaak van de wereld, maar welk effect heeft smartphonegebruik nou echt op ons?

Binnen drie maanden verschijnen er maar liefst drie boeken die alarmerend schrijven over de mogelijke verslavende werking van onze smartphones en bijhorende apps. Wouter van Noort heeft ‘Is daar iemand’ geschreven, over de invloed van obsessief smartphonegedrag op ons leven. Sydney Vollmer schrijf in ‘On/Off’ over onze afhankelijkheid van digitale technologie. En ‘Superverslavend’ van Adam Alter, gaat over waarom smartphones, apps en sociale media zo verslavend zijn en wat we er aan kunnen doen. Alter, docent marketing en psychologie aan de New York University, praat met ons verder over dit onderwerp.

Steve Jobs

Zijn boek Superverslavend start met Steve Jobs. Alter vertelt hoe de kinderen van Jobs niet met de net onthulde iPad aan de slag mochten. “We beperken de hoeveelheid technologie die onze kinderen thuis mogen gebruiken”, stelde Jobs tegenover Wired. Dit komt volgens Alter, omdat Jobs heel goed wist hoe verslavend dit nieuwe apparaat was. Apple, maar ook app-makers, weten als geen ander hoe ze onze aandacht vast kunnen houden. Deze verslavende kant van technologie is een probleem, omdat we niet goed weten welk effect het op ons leven heeft.

In het boek stelt Alter dat het aantal internetverslaafden enorm is gestegen door twee specifieke gebeurtenissen: de onthulling van de iPhone in 2007 en de onthulling van de iPad in 2010. Apple heeft op deze momenten namelijk internet op elke plek toegankelijk gemaakt.

Alter begon zijn onderzoek naar het fenomeen iPhone-verslaving toen hij merkte zelf verslaafd te zijn aan de game 2048. Hij besloot zijn eigen gedrag te testen via de app Moment (hier in de App Store), dat exact je smartphonegebruik in de gaten houdt. Hieruit bleek dat hij gemiddeld drie uur per dag zijn iPhone gebruikte en het toestel ongeveer veertig keer per dag oppakte. Daar schrok hij van.

Gedragsverslaving

Verslaving aan smartphones en apps wordt ook wel gedragsverslaving genoemd, maar het vertoont veel overeenkomsten met normale verslaving. Beide worden problemen als je niet vrijwillig kunt stoppen en negatieve gevolgen ervaart. Die negatieve gevolgen zijn niet altijd direct duidelijk. Denk bijvoorbeeld aan slecht slapen, je minder goed kunnen concentreren of een slechter geheugen hebben. “We hebben technologie onze levens laten binnenvallen zonder na te denken over de gevolgen”, stelt Alter.

App-makers hebben specifieke manieren voor hoe ze onze aandacht zo lang mogelijk vast houden. Dit doen ze bijvoorbeeld met doelen die net buiten ons bereik liggen, het gevoel van vooruitgang, positieve feedback en steeds moeilijker wordende taken. Ook onopgeloste spanningen en sociale interactie houden ons aan apps gekluisterd. Door deze ingrediënten slim te gebruiken, kunnen we moeilijk stoppen. Alter kijkt er met huivering naar: “Deze bedrijven verdienen aan menselijke zwaktes.”

Opvoeding

De docent en schrijver is zelf pas vader geworden. Hij schrijft hoe zijn kleine Sam straks opgroeit in een wereld vol schermen en dat hij zich daar zorgen over maakt. Het lijkt tegenwoordig onmogelijk om kinderen nog van schermen weg te houden. Ze zijn overal te vinden, bijvoorbeeld bij vrienden en op school. “Het is erg moeilijk”, beaamt Alter. “Dit is een uitdaging voor ouders en kinderen overal.”

Schermen worden vaak als een kruk gebruikt om interactie in de echte wereld te vervangen

“Schermen worden vaak als een kruk gebruikt om interactie in de echte wereld te vervangen. Als je de eerste vijf jaar van je leven achter een scherm zit, omdat je ouders geen tijd hebben om met je om te gaan, dan is er een kans dat je daardoor de rest van je leven een ander persoon bent. Dat wil ik niet voor Sam. Daarom doen we alles om schermen later en erg langzaam bij hem te introduceren.

Smartwatch als extra afleider

Schermen blijven ook in ons leven een steeds grotere rol spelen. Neem de recente ontwikkeling van de smartwatch. Met een Apple Watch om onze arm hebben we altijd een schermpje om naar te kijken. Een extra schermpje dat ons op elk moment van de dag kan afleiden. “Dat is een probleem”, zegt Alter, “maar hetgeen dat ons redt is dat de adoptie van de Apple Watch nog niet zo wijdverspreid is. Het is niet zo populair. Het is wel vreemd om te hopen dat een product onpopulair is om het gevaar, maar dat is wel hoe we over deze producten moeten nadenken.”

De ontwikkeling van de iPhone, iPad en Apple Watch is razendsnel gegaan. “Als je nu een smartphone hebt dat niet alle mogelijkheden van een iPhone of een alternatief heeft, dan vinden mensen dat niet meer acceptabel. Ze vinden dat ze je altijd bereikbaar moet zijn. Als iedereen de Apple Watch zou hebben, dat zou dat nog meer gelden.”

Na de Apple Watch is de volgende stap duidelijk: virtual reality en augmented reality. Het is niet voor niets dat Apple zich op AR stort, want dat is de nieuwe manier om onze aandacht vast te houden. Zorgwekkend, vindt Alter. “AR en VR samen zijn angstwekkend, maar ook fascinerend. De voordelen van al deze technologieën zijn zo duidelijk en dat is waarom zoveel mensen een iPad en een iPhone hebben. We moeten echter heel voorzichtig zijn over de nadelen.”

Lees ook: Met Clips bereidt Apple zich voor op de augmented reality-iPhone

Gamification

Hoewel Alter uitgebreid schrijft over de problemen, zijn de oplossingen in zijn boek beperkt. Alter ziet bijvoorbeeld grote potentie in gamification, dat kan motiveren om ander gedrag te vertonen. Waar hij in zijn boek echter te weinig op ingaat, is dat gamification weer dezelfde valkuilen heeft als andere verslavingen. “We moeten inderdaad erg voorzichtig zijn”, geeft Alter toe. Als voorbeeld noemt hij Fitbit. Mensen gebruiken deze wearables om onder andere hun stappen te tellen en willen koste van het kost zo hun doel bereiken. Zelfs als ze eigenlijk te moe zijn en het lichaam rust nodig heeft.

Alter noemt andere apps en wearables die ons helpen weg te stappen van onze smartphones, zoals Pavlok dat schokjes geeft als je slecht gedrag vertoont. Maar dan zoeken we de oplossing voor een smartphoneverslaving dus bij die smartphones zelf. Is dat wel een goed idee? “Ja, het is ironisch dat we afstand nemen van onze smartphones via onze smartphones. Voor de meeste mensen zou de oplossing van hun gedragsverslaving inderdaad buiten de smartphone om liggen.”

De echte oplossing lijkt dus wat complexer dan een app of een wearable, maar er zijn wel kleine dingen die je kunt doen. Een concreet voorbeeld is om bij Netflix enkel de intro van de volgende aflevering te kijken waarin de cliffhanger van de vorige aflevering wordt opgelost. Volgens Alter hebben we namelijk nog de macht om de dingen die we moeilijk te weerstaan vinden van ons weg te houden: “Laat je Fitbit eens thuis. Laat je smartphone soms in een la liggen. Zet je smartphone enkele uren per dag op vliegtuigmodus.” Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan.

Superverslavend van Adam Alter is nu verkrijgbaar. (€21, Maven Publishing, ISBN 9789492493125)