The Man in the Machine review: toont de vele gezichten van Steve Jobs

De controversiële Steve Jobs-documentaire The Man in the Machine is sinds deze week te bekijken. Tijdens een vroege screening begin dit jaar liepen Apple-medewerkers boos de zaal uit. Wij snappen ergens wel waarom.

The Man in the Machine review

The Man in the Machine kan vanuit het Apple-kamp op weinig steun rekenen. De film kwam in maart in het nieuws, omdat meerdere Apple-medewerkers bij de première op festival SXSW nog voor de aftiteling de deur uit liepen. Topman Eddy Cue tweette dat het een onjuist portret was van de Jobs die hij goed kende.

Een wereld in rouw

Regisseur Alex Gibney heeft met The Man in the Machine geen liefdesverklaring aan wijlen Apple-ceo willen maken, maar maakt dat een slechte documentaire? Niet direct. Gibney stelt zijn kijkers aan het begin van de film een vraag: waarom was de wereld in rouw toen Steve Jobs op 4 oktober 2011 stierf? Natuurlijk, zijn producten waren geliefd, maar waarom voelde de dood van Jobs als een persoonlijk verlies voor alle Apple-fans?

Om een antwoord op die vraag te vinden duikt Gibney in de archieven van Jobs en Apple. Dat levert mooie oude (en meer recente) beelden op van interviews en speeches van de Apple-ceo. De documentaire schetst de opkomst van Jobs en waar hij ooit begon, maar blijft daar niet te lang in hangen. Voor de meeste Apple-fans zal het bekende kost zijn.

Het zijn vooral de mensen die hem van dichtbij hebben gekend die rake (en soms harde) dingen over Jobs zeggen. In een paar quotes van geïnterviewden weet je de belangrijkste kenmerken over de zakenman Steve Jobs (“Hij gaf je het gevoel van vooruitgang; hij wist over te brengen wat een machine kon, maar ook wat je er in de toekomst mee zou kunnen”) en over zijn overtuigende en beïnvloedbare leiderschap (“Als hij vaak genoeg zei dat de hemel groen was, zou je er na verloop van tijd zelf in gaan geloven”).

Een man met vele gezichten

Tot ongeveer de helft werkt de documentaire enthousiasmerend en aanstekelijk, waarna de toon verandert en Gibney probeert het personage Steve Jobs te ontmantelen. Dat begint met het hoofdstuk ‘Lisa’, wat zowel slaat op de computers met dezelfde naam als op zijn dochter, die hij een tijd lang compleet negeerde. Er moest een rechtbank en DNA-test aan te pas komen voordat hij zijn eigen dochter erkende. De passie die Jobs had voor zijn producten, kon hij voor zijn vrienden, collega’s en zelfs kinderen nauwelijks opbrengen, zo lijkt het. Vandaar dat iemand in de documentaire concludeert: “Mensen houden van zijn producten, niet van hem.”

Maar Steve Jobs was onlosmakelijk verbonden met zijn producten. Waar computerbedrijf IBM een groot bedrijf zonder gevoel was, leende Jobs zichzelf aan Apple. Hij maakte de personal computer daadwerkelijk persoonlijk. Nog een citaat uit de film over hoe de machines van Apple in de markt werden gezet: “Het was geen machine voor jou, het was een onderdeel van jou.”

Keiharde conclusies

In The Man in the Machine probeert Alex Gibney zoveel mogelijk aspecten van de complexe Steve Jobs te laten zien. Zoals beschreven is de eerste helft van de documentaire een aanstekelijk verhaal over creativiteit. De balans is goed tussen ‘genie’ Jobs en ‘duivel’ Jobs. Maar naarmate de film vordert raakt die balans zoek en vliegt Gibney een beetje uit de bocht door er van alles bij te trekken en dat veel te lang te rekken.

Dan valt te begrijpen waarom Apple-werknemers uit de zaal wegliepen en waarom niemand uit het huidige Apple-bestuur hier aan mee wilde werken: alle fouten binnen (en buiten) Apple lijken aan Jobs gehangen te worden. Er kan nauwelijks meer een goed woord vanaf. Dit ‘schieten op Jobs’ duurt net iets te lang, waardoor de film bijna op een valse noot eindigt.

Afstraffing én respect

Daarmee voelt The Man in The Machine direct als de credits in beeld komen als alles behalve een lofzang voor Steve Jobs. Wel is te prijzen dat Gibney de meerdere gezichten van Apples gezicht heeft willen tonen, al slaagt hij daar in het ene deel beter in dan in het andere. Op de poster van deze documentaire zien we de foto van Jobs op een gebarsten iPhone-scherm. Ja, hij krijgt er flink van langs. Maar voor velen stond (en staat) de naam en het persoon Steve Jobs gelijk aan hun favoriete gadgets en computers. Apparaten die niet alleen van hen zijn, maar onderdeel uitmaken van wíe we zijn en wat we uitstralen. Jobs wilde de wereld veranderen en voor sommigen onder ons is dat nog gelukt ook. Ook dat kun je uit de film halen.

De film Steve Jobs: The Man in The Machine is nog niet in Nederland uitgebracht. Wil je de film toch zien, kijk dan op deze pagina hoe.

Lees meer over Steve Jobs

• Gratis: zo download je dit nieuwe boek over Steve Jobs op je iPhone (12-4-2023)
• Leestips: kom alles te weten over Apple met deze 5 boeken (21-4-2020)
• Steve Jobs vond Genius Bar een ‘idioot’ idee (6-3-2017)
• Tim Cook herdenkt Steve Jobs op diens verjaardag (24-2-2017)
• Zo voorkwam Apple dat de eerste iPhone-demo uitliep op een fiasco (9-1-2017)