Onderzoek: maakt een wearable je ook echt gezonder?

Smartwatches worden steeds populairder. Dat is ook niet zo gek, want de slimme horloges zijn multifunctioneel en maken het dagelijks leven net een stukje makkelijker. De focus van smartwatches ligt vooral op het sporten en meten van de gezondheid, maar maken de horloges ons ook echt gezonder?

Onderzoek: wat is het effect van wearables op de gezondheid?

Apple domineert de wearable-industrie: het bedrijf had in het tweede kwartaal van 2020 met de Apple Watch een marktaandeel van zo’n 34 procent. Onlangs bracht het bedrijf uit Cupertino de Apple Watch Series 6 en Watch SE uit. Het gebruikersaantal van Apple Watches groeit dan ook nog dagelijks.

Veel mensen vinden de slimme horloges ontzettend handige apparaatjes. Je kunt er bijvoorbeeld snel berichtjes op lezen en apps van je iPhone openen. Ook in de huidige pandemie komen de wearables goed van pas. Zo is het Fitbit volgens een eigen onderzoek gelukt om bij de helft van hun gebruikers het coronavirus te herkennen, een dag voordat ze klachten kregen.

Ook ontwikkelde Apple een traceerfunctie waardoor coronabesmetting makkelijker te herkennen is. Daarnaast helpt je Apple Watch met watchOS 7 je om goed je handen te wassen, om verspreiding van het coronavirus en andere virussen tegen te gaan. Maar ook vóór de pandemie was de wearable al een handig apparaatje.

Smartwatches zijn niet de enige soort wearables. Inmiddels zijn er onder andere ook slimme ringen, augmented reality-brillen en zelfs slimme T-shirts beschikbaar. Tijdens de CES-beurs van dit jaar verschenen ook de eerste smart-oordopjes die je bloeddruk kunnen meten. In dit stuk richten we ons echter voornamelijk op fitnesstrackers en smartwatches.

Smartwatches worden steeds vaker ingezet in de zorg

Ook steeds meer zorginstellingen gaan smartwatches gebruiken om de beste zorg te bieden. Volgens Fortune Business groeit de markt voor wearables in de gezondheidszorg wereldwijd met een omzet van 139 miljoen dollar in 2026. Een onderzoek uitgevoerd door AT&T wijst uit dat zo’n 31 procent van de ziekenhuizen wearables gebruiken voor mensen met een chronische ziekte.

Smartwatches worden dan ook vooral als sportmaatje gebruikt. Wearables geven inzicht in je conditie en vertellen of je goed bezig bent. Maar hoe effectief zijn ze nou echt? Worden gebruikers van slimme horloges ook echt gezonder?

Verzekeringsmaatschappij a.s.r. stimuleert beweging met wearables

Verzekeringsmaatschappij a.s.r. heeft zoveel vertrouwen in wearables dat ze vorig jaar een programma zijn gestart: a.s.r. Vitality. Het Vitality-programma beloont leden voor gezond gedrag. Leden kunnen via het programma een wearable aanschaffen, die ze terug kunnen verdienen door aan te tonen dat ze genoeg bewegen.

Vitality is een wereldwijd programma dat in samenwerking met Apple een onderzoek heeft uitgevoerd, om te zien of het beloningssysteem met een Apple Watch leidde tot een stijging in de beweging van individuele gebruikers. Hieruit kwam onder andere naar voren dat de dagen waarop er per maand door gebruikers werd bewogen met zo’n 34 procent steeg. Deze trend bleef ook aanhouden, in ieder geval in de periode dat gebruikers cashback konden verdienen voor de wearable die ze via het programma hadden aangeschaft.

Interview met Marielle van de Merbel: hoofd a.s.r. Vitality

Marielle van de Merbel, hoofd van het a.s.r. Vitality programma, stond iPhoned te woord om erover te vertellen.

“Verzekeraars hebben er baat bij dat mensen zo gezond mogelijk zijn. Waar het mogelijk is, is het dan ook belangrijk om te voorkomen dat mensen ziek worden,” aldus Van de Merbel. De kerngedachte achter het programma is dan ook mensen te belonen voor gezond gedrag. Doordat leden van het programma gestimuleerd worden om meer te bewegen, kunnen bijvoorbeeld (chronische) ziekten worden voorkomen, of in ieder geval het effect ervan worden verminderd.

Controle op je beweging werkt via de a.s.r. Vitality-app. Als lid van het programma gebruik je de app op je smartphone of wearable om je beweging vast te leggen. De app verzamelt vervolgens data van je beweging, zoals het aantal stappen dat je hebt gelopen. Vitality werkt met een puntensysteem: 10000 stappen is bijvoorbeeld 100 punten.

De bedoeling is dat je elke week je puntendoelstelling haalt. Per week kun je dan ook beloningen krijgen, zoals een waardebon. Voor het terugverdienen van je wearable krijg je een maanddoel. Heb je dat helemaal behaald, verdien je de aanschafkosten van je wearable terug.

Tot slot werk je toe naar een status: hoe meer je beweegt, hoe hoger je status. Met een hogere status kun je cashback krijgen op je verzekeringspremie. Inmiddels is er al een behoorlijk aantal leden van het programma: in juli waren er al zo’n 16000 leden, en dat aantal groeit nog steeds, vertelt Van de Merbel.

“Ook aan privacy wordt gedacht”

Maar hoe zit het dan met privacy? “De data wordt alleen gebruikt voor het puntensysteem,” zegt Van de Merbel. “Het Vitality-programma opereert los van de verzekeraar a.s.r. en we voldoen aan alle privacyrichtlijnen. Als er geen reden is om informatie op te vragen, dan doen we dat ook niet.”

De gegevens die worden verzameld, blijven altijd anoniem, vertelt Van de Merbel. “We verwerken je beweging om je punten te geven, maar dit wordt verder niet met anderen gedeeld, en de gegevens zijn niet naar jou te herleiden. We werken bijvoorbeeld ook met bedrijven: werkgevers kunnen het programma aan hun werknemers geven, maar krijgen geen informatie over de medewerkers. Wel kunnen ze percentages opvragen over hun werknemers in het algemeen, maar dat blijft altijd anoniem”.

Het is nog te vroeg om te zeggen of mensen die gebruikmaken van een wearable ook minder zorg nodig hebben, aldus Van de Merbel. “Dat is waarschijnlijk pas over een paar jaar te zien. Toch zien we dat het beloningssysteem heel goed werkt bij onze leden. Juist in deze periode dat veel mensen thuis zitten en moeite hebben om genoeg te bewegen, zien we dat gebruikers van het programma onverminderd hun doelen halen. Tijdens de coronacrisis werkt de beloning dus juist heel motiverend.”

Omdat het programma wordt gebaseerd op de huidige gezondheidsstatus van de gebruiker, is het toegankelijk voor iedereen. De doelen worden individueel bepaald. Dus ook mensen met een chronische ziekte waar je medicijnen voor moet slikken, of niet te veel mag bewegen kunnen aan het programma meedoen.

a.s.r. Vitality

ASR Nederland N.V.

8,8 (16.459 reviews)

Gratis

via App Store

Onderzoek Centrum voor Ethiek en Gezondheid

Het lijkt logisch dat wearables je kunnen motiveren om een gezonde levensstijl te behouden. De handige apparaatjes meten allerlei aspecten van je gezondheid en kunnen zelfs als een soort persoonlijke coach te werk gaan. Maar als het zulke goede apparaten zijn, waarom worden ze dan (nog) niet vaker ingezet in de zorg?

Drie hoofddoelen voor slimme horloges

Het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG) heeft in opdracht van de overheid onderzocht wat het effect is van slimme horloges. Het CEG noemt drie hoofddoelen voor slimme horloges: de eerste is het onderzoeken van effecten van sporten en bewegen. Met de Apple Heart Study werd bijvoorbeeld onderzoek naar hartafwijkingen gedaan via de Apple Watch.

Het tweede doel is het monitoren van de gezondheid door middel van apps. Het monitoren van trends en veranderingen in beweging, slaap- en eetgedrag door wearables creëert een ‘externe blik op het eigen lichaam’. Dit zorgt ervoor dat je door zelfkennis meer gemotiveerd raakt om een goede gezondheid te houden.

Als laatste wordt daar een conclusie uit getrokken, dat soms wordt doorgetrokken tot feedback of advies. Heeft je slimme horloge bijvoorbeeld te weinig slaapuren gemeten? Dan krijg je het advies om eerder te gaan slapen.

De overheid gaf CEG de opdracht voor het onderzoek, omdat ze kansen zien om de techniek van wearables preventief in te zetten in de zorg. Het idee erachter is dat mensen zelf hun gezondheid kunnen verbeteren, of ziekte kunnen voorkomen doordat ze zelf hun toestand kunnen meten.

Dit klinkt mooi, maar uit het onderzoek blijkt dat in de praktijk de slimme horloges (nog) niet altijd op die manier werken. Dat komt allereerst door de grote hoeveelheid gezondheids-apps die bijna wekelijks aan de App Store worden toegevoegd. Lang niet al deze apps zijn van goede kwaliteit.

Apps voor wearables doen lang niet altijd wat ze beloven

Hierdoor kan het voorkomen dat gebruikers verkeerde informatie krijgen van de apps: “Een slecht werkende app hoeft niet schadelijk te zijn – een vastlopende app bijvoorbeeld levert vooral ergernis op – maar het komt ook voor dat mensen door een app ten onrechte gerust worden gesteld. Dat kan tot gezondheidsschade leiden,” aldus het CEG.

Bovendien blijken er maar heel weinig apps te zijn voor wearables die je daadwerkelijk goed kunt gebruiken tijdens het sporten. Wil je gaan sporten met een smartwatch, dan moet je eerst heel goed zoeken naar een app die je beweging stimuleert. Uit een onderzoek in 2018 bleek dat de Google Play Store bijvoorbeeld van de 1216 beweging-apps maar zes kwalitatief goede apps had die gebruikt konden worden voor het sporten.

Maar ook kwalitatief goede apps hebben niet altijd het gewenste effect. Een applicatie die zich bijvoorbeeld speciaal richt op kinderen kan ervoor zorgen dat ze gestimuleerd worden om te bewegen, wat bijvoorbeeld overgewicht tegen kan gaan. Toch is het effect niet alleen positief, vindt het CEG. De apps kunnen namelijk “leiden tot stigmatisering en een laag zelfbeeld, door de mogelijkheid om de eigen prestaties te vergelijken met klasgenoten of vrienden”.

Dat negatieve effect van wearables is niet alleen te zien bij kinderen. Ook zijn er mensen die niet genoeg (digitale) kennis en vaardigheden hebben om van wearables gebruik te maken. Ouderen weten misschien niet altijd hoe zo’n apparaatje werkt, terwijl zij wel baat kunnen hebben bij de gezondheidsfuncties van een slim horloge. Bovendien is de hartslagmeter niet altijd accuraat, wat tot onjuiste (on)rust kan leiden.

Effectiviteit en betrouwbaarheid van wearables valt tegen

In het onderzoek van het CEG werd ook gekeken naar de effectiviteit en betrouwbaarheid van wearables. Daaruit kwam naar voren dat de meting van de apparaatjes niet altijd betrouwbaar zijn. “De hoeveelheid energie die iemand verbruikt blijken ze bijvoorbeeld stelselmatig te onderschatten”, stelt het CEG. Ook het monitoren van slaap gaat matig tot slecht in vergelijking met een medisch slaaponderzoek.

De effectiviteit van wearables op de gezondheid en leefstijl van gebruikers is op de lange termijn echter onduidelijk. Er is namelijk nog niet zo veel onderzoek naar gedaan. Het CEG noemt wel een studie uit 2017 van de Universiteit Utrecht, waaruit blijkt dat gebruikers een wearable niet zo lang gebruiken. Hieruit is gebleken dat het gebruik van een Fitbit op de lange termijn gestaakt wordt: “Na 100 dagen gebruikte nog 74 procent van de 711 proefpersonen de Fitbit. Na 320 dagen nog maar 16 procent.”

Conclusie CEG: “niet blind vertrouwen op gezondheidsapps en wearables”

De conclusie van het CEG luidt: niet blind vertrouwen op gezondheids-apps en wearables. Hoewel het handige apparaatjes zijn waarmee mensen zelf gegevens over hun lichaam en leefstijl kunnen meten, zijn er ook negatieve effecten. Apps geven bijvoorbeeld onbetrouwbare metingen, wat tot gezondheidsschade kan leiden.

Het wakkert ongerustheid aan, of stelt gebruikers juist ten onrechte gerust. Daarnaast kan het gezondheidsverschillen vergroten tussen mensen die een wearable gebruiken, en mensen die deze niet gebruiken, bijvoorbeeld doordat ze weinig digitale vaardigheden hebben of een niet-westerse achtergrond.

Het is daarom goed om kritisch te blijven, stelt het CEG. Betrouwbare, effectieve en toegankelijke applicaties en wearables moeten eerst opgespoord worden. “Een kwaliteitskeurmerk kan artsen, burgers en patiënten helpen om de zinnige apps en wearables makkelijk te vinden. Hier horen ook eisen bij voor toegankelijkheid en gebruiksgemak, zodat zoveel mogelijk mensen gebruik kunnen maken van de goede apps en wearables”, aldus het CEG.

Wearables zijn vooral handig als coach

In een onderzoek van het Cedars-Sinai Medical Center in Los Angeles, dat is gepubliceerd in 2018 in het wetenschappelijke tijdschrift Digital Medicine, werd het effect van wearables op de gezondheid ook twijfelachtig genoemd. De onderzoekers hebben wetenschappelijke artikelen onderzocht die focusten op het effect van wearables.

Uit de 27 artikelen die hier op focusten, waren er 16 kwalitatief goede onderzoeken. Uit hun onderzoek kwam naar voren dat wearables geen significante impact hebben op bijvoorbeeld lichaamsmassa, tailleomvang of vetpercentage. Toch kunnen de apparaten wel degelijk een rol spelen in een goede gezondheid, stelt het onderzoek. Voor specifieke aandoeningen zijn wearables juist wel handig.

Dit komt overeen met het onderzoek van CEG, waaruit naar voren kwam dat wearables bijvoorbeeld voor patiënten met diabetes type 2 een goede ondersteuning kunnen zijn. Zo kan een slim horloge je bijvoorbeeld herinneringen sturen om je bloedsuikerspiegel te meten. De smartwatch kan als een soort personal coach je helpen om beter op je gezondheid te letten.

Conclusie

In een relatief korte tijd hebben slimme horloges een enorme groei doorgemaakt. Voordat de wearables echt een significante rol gaan spelen in de gezondheid en ook standaard ingezet kunnen worden in de zorg, moet daar eerst genoeg bewijs voor zijn. Er moet dus wel eerst meer onderzoek naar gedaan worden. Voor nu is het daarom dus nog niet mogelijk om te zeggen dat wearables wel of geen effect hebben op de gezondheid.

Veel mensen die meedoen met een programma zoals a.s.r. Vitality zullen ook baat hebben bij een wearable. Doordat ze beloningen kunnen verdienen door te bewegen worden ze direct gestimuleerd om meer te gaan bewegen. De wearable speelt in die zin wel degelijk een rol in hun gezondheid. De wearable werkt meer als een soort persoonlijke coach. Slimme horloges zijn een steuntje in de rug om gezond te blijven, maar zijn niet de bewezen oorzaak dat een gebruiker gezond is.

Daar gaat in de toekomst naar verwachting wel verandering in komen. Vooral in de gezondheidszorg gaan wearables een grotere rol spelen. De slimme horloges kunnen je bijvoorbeeld reminders sturen om medicijnen in te nemen, of belangrijke meldingen van patiënten doorgeven aan zorgverleners. Wearables kunnen ervoor zorgen dat patiënten betere gewoontes aanleren, waardoor ze misschien minder snel in het ziekenhuis belanden. Daardoor zal ook de druk op de zorg afnemen. Het is dus mogelijk een win-win-situatie.

Maken wearables ons dus gezonder? Waarschijnlijk wel, maar alleen voor sommige gebruikers. Maar om dat zeker te weten moet er meer onderzoek naar gedaan worden. Daarom zijn we benieuwd: maak jij gebruik van een smartwatch of andere wearable? En heb je het idee dat deze jou gezonder maakt? Laat het weten in de reacties hieronder!