Met iOS 14 heeft Apple de toegankelijkheidsopties van het besturingssysteem verbeterd, maar er is nog meer werk aan de winkel. Een iPhone is namelijk niet alleen onmisbaar voor mensen met een beperking, maar ook frustrerend.
Een iPhone met een beperking gebruiken
De iPhone wordt doorgaans gezien als de beste smartphone om te gebruiken met een beperking, juist omdat Apple veel toegankelijkheidsopties aanbiedt. “Het meest persoonlijke device ter wereld is ontworpen voor iedereen”, schrijft Apple trots op zijn toegankelijkheidspagina. Toch gaat niet alles soepel.
iPhoned spreekt mensen met verschillende beperkingen over hun ervaringen met smartphones. Met een focus op visuele, maar ook fysieke en mentale beperkingen.
Ruzie met Siri
Kathrin Goeken, kampioene op de tandem tijdens de 2012 Paralympische Zomerspelen, ziet met haar ene oog nog vijf procent en met haar andere oog nog twee procent. Ze heeft maculadegeneratie, waardoor haar zicht vanuit het midden van haar ogen verdwijnt en steeds verder afneemt.
“Ik word heel kriegel van VoiceOver, omdat ik nog wel een beetje zie”, vertelt Kathrin over haar frustraties met de iPhone. Met VoiceOver leest een stem alles voor wat er op het scherm te zien is en waar de vinger wordt geplaatst. “Siri wordt steeds slechter in dicteren. Dan zet ik altijd de spraak uit en verbeter ik het met een vergroting. Maar ik ben nu in het leerproces dat ik dat eigenlijk niet meer mag doen.”
Siri is een lastige partner voor mensen met een visuele beperking. Voornamelijk omdat de spraakassistent niet wil leren. “Mijn naam moet ik altijd typen”, vertelt Kathrin. “Dat vind ik zo onhandig, dat ik vaak maar ‘van mij’ zeg.”
Hannah Verstege, die tevens maculadegeneratie heeft, stoort zich daar ook aan: “Als ik via spraak teksten inspreek, maakt hij altijd dezelfde fouten. Het zou zo fijn zijn dat als ik het twee keer heb verbeterd, hij het dan snapt.”
Blind vertrouwen
Hoewel iOS 14 verbeteringen toevoegt, zijn grote updates ook lastig voor mensen met een visuele beperking. Kathrin heeft iOS 14 bijvoorbeeld nog niet geïnstalleerd, omdat ze wacht tot er klachten komen: “Zo ziet de agenda er nu anders uit. Ik moet leren om van papier over te stappen naar digitaal, omdat ik mijn eigen handschrift niet meer terug kan lezen. Maar het vertrouwen is er nog niet zo. Ik zet vaak afspraken in de agenda en dan staan ze er niet in. Het zijn allemaal kleine dingen die niet goed werken.”
Ook veranderen er volgens Kathrin vaak dingen in nieuwe iOS-updates die het van te voren goed deden en daarna minder, zoals dicteren. Daarnaast is het vervelend als de volgorde van de instellingen veranderen: “Dan zoek ik iets heel simpels en dan zit het heel ergens anders dan je verwacht. Dan heb je het net onder de knie en moet je weer ergens anders zijn.” Ook heeft Kathrin een keer per ongeluk haar telefoon gewist via iTunes. “Daar blijf ik nu liever vanaf.”
Niet vergoed door de zorgverzekering
Zorgverzekeringen zien de smartphone niet als een hulpmiddel voor mensen met een beperking. “Ik kan een apparaat voor drieduizend euro kopen dat zorgverzekeraars wel vergoeden, maar ze vergoeden niet een telefoon. Dat is alleen voor de leuk”, stelt Hannah. “Er moet meer bewustzijn komen dat die telefoon wel degelijk een hulpmiddel is. Voor alles.
Kathrin is het daarmee eens: “Het wordt inderdaad niet gezien als hulpmiddel. Er zijn andere instanties waar je wel een kleine vergoeding kunt aanvragen, maar dan moet je kiezen voor ouder model.”
Rosita Rampertaap heeft cerebrale parase, een houdings- en bewegingsstoornis die ontstaat rond de geboorte als gevolg van een hersenbeschadiging. Op haar blog schrijft ze over haar ervaringen. “In mijn geval is het zo dat ik wel kan lopen, maar met wat moeite. Daarnaast kan ik mijn rechterhand niet goed gebruiken, waardoor ik mijn smartphone met maar een hand kan bedienen. Verder heb ik ook problemen met plannen en organiseren, waardoor ik veel chaos ervaar. Mijn telefoon is daarbij juist een grote hulp.”
Rosita snapt de vraag van Kathrin en Hannah: “Ik heb ook ooit in een soortgelijke situatie gezeten. Ik wilde een vaatwasser, die kon ik niet betalen. Ik klopte daarvoor aan bij de gemeente, maar ik kreeg het niet. Een vaatwasser is een luxe. Alleen niet voor mij, aangezien afwassen voor mij erg lastig is. Een smartphone kan op dezelfde manier een noodzakelijk hulpmiddel zijn.”
Toegankelijkheidsnormen voor websites
Edwin Ruyer heeft iOS 14 al wel geprobeerd. Edwin staat ook wel bekend onder zijn artiestennaam Blinde Ed en is onder andere dol op de goede fotoherkenning. Helaas werkt die alleen nog maar in het Engels. Ook blijven veel apps nog ontoegankelijk voor Edwin. “Ik ben muzikant en met name in de geluidsbewerking loop ik tegen dingen aan. Apps die veel met grafisch werken, houden weinig rekening met ons.”
Niet alleen apps, maar ook gesprekken worden steeds visueler. Dat is voor mensen met een visuele beperking lastig te volgen. Gebruik je bijvoorbeeld een reeks emoji achter elkaar, dan wordt elke emoji door VoiceOver voorgelezen. Bijvoorbeeld achttien keer achter elkaar ‘lachend gezicht met open mond en zweetdruppel’. Inmiddels zijn stickers het nieuwe probleem waar VoiceOver niet zo goed mee om kan gaan.
Ed loopt vooral tegen veel problemen aan bij het bezoeken van websites. “Het grootste deel van de websites zijn niet in orde. Bijvoorbeeld van gemeentes. Er zijn vier miljoen mensen waar aanpassingen voor nodig zijn, van oudere mensen tot blinden, doven en mensen die alleen de computer met de tong kunnen bedienen.”
Sinds 23 september moeten alle overheidsinstanties toegankelijkheidsnormen toepassen. “Maar er is nog geen verplichting om daar binnen een bepaalde periode wat aan te doen”, hekelt Ed.
Het aantal van vier miljoen is een schatting. Er is geen centrale bron die deze cijfers verzamelt. Maar dat er miljoenen mensen zijn waarvoor apps en websites een aanpassing nodig hebben om goed bruikbaar te zijn is wel aannemelijk. Dat gaat over mensen met een visuele, lichamelijke en verstandelijke beperking. Dat betekent dus bijvoorbeeld ook mensen met heftige rsi-klachten die minder vaak kunnen klikken of tikken.
Ableïsme in de wereld
“Mensen die ’tot minder mogelijk zijn worden vaak genegeerd en als last gezien”, vertelt Dennie Declercq. “Hun meerwaarde aan de maatschappij wordt niet erkend.” Dennie maakt apps voor mensen met een verstandelijke beperking. Ook spreekt hij op conferenties over het onderwerp toegankelijkheid en autisme. “Als ik spreek over toegankelijke apps ga ik uit vanuit inclusie. In een wereld van inclusie draagt iedereen bij aan de maatschappij, en is er geen verschil als je een beperking hebt of niet.”
Dennie noemt het ableïsme, dat volgens de app-maker nog te sterk aanwezig is in de huidige wereld. “Men denkt: Mensen met een beperking zijn mijn doelgroep niet, kijken enkel naar tekenfilms, kunnen niet geïnteresseerd zijn in x of hebben x zeker niet nodig. Maar niets is minder waar. Meer en meer mensen met een verstandelijke beperking gaan ook op alle sociale media, willen ook Netflix kijken en nemen ook de bus van het openbaar vervoer. Vaak gebruiken deze mensen nu al de ontoegankelijke, populaire apps en dat is niet altijd zonder risico. Klikken op een tekst van een advertentie die je niet begrijpt kan leiden naar ergens waar je helemaal niet moet zijn. Iedereen kent de wereld van oplichters.”
Dennie Declerq tijdens zijn talk ‘Designing Accessible Apps‘ tijdens DevConf in Krakow, Polen.
Mensen met een verstandelijke beperking kunnen moeite hebben met het begrijpen van informatie. Daardoor kan het werken met een smartphone lastig zijn. “De grootste problemen zijn het begrijpen van apps”, vertelt Bennie. “Dit kan door moeilijkheden bij het lezen, maar ook de structuur en onduidelijkheid van de app.”
Je mist een doelgroep
Tijdens conferenties legt Dennie uit hoe apps onder andere via duidelijker layouts, kleurgebruik en taalgebruik toegankelijker kunnen zijn voor mensen met een verstandelijke beperking. Dat laat hij ook zien in de apps die hij zelf maakt.
“Als alle populaire apps rekening houden met deze doelgroep zou de wereld veel beter zijn”, stelt Dennie. “Dan zou er nog veel meer inclusie zijn, zouden meer mensen met een beperking geactiveerd zijn. Dat willen wij toch allemaal?”
Edwin denkt dat het tijd is voor een nieuwe tactiek: “We kunnen met z’n allen gaan roepen dat het slecht is dat iets voor mensen met een beperking niet toegankelijk is, omdat ze dingen niet kunnen doen. Maar laten we het anders zeggen: als jij vier miljoen mensen niet bereikt, zorgt dat er gewoon voor dat je potentiële klanten misloopt. Mensen zijn er niet gevoelig voor dat wij dingen niet kunnen, maar wel dat je een potentiële doelgroep mist.”
Voor fabrikanten en app-makers is toegankelijkheid vaak een nagedachte. Eerst wordt het product uitgebracht en pas daarna komen de updates om deze producten beter geschikt te maken voor mensen met een beperking. Het wordt hoog tijd om dat te herzien.
iPhoned en toegankelijkheid
Op iPhoned helpen we je een handje op weg om te werken met je Apple-apparaten. Lees onder andere onze gids over Apple-apparaten gebruiken met een visuele beperking en onze gids over Apple-apparaten gebruiken met een gehoorbeperking. Ook hebben we een gids over Apple-apparaten gebruiken met een fysieke beperking.